۱۲۰ - مجازات طراح «سپاه دانش»
اول شهریور ۶۹ پرویز ناتل خانلری ، ادیب، سیاستمدار، زبان شناس، نویسنده و شاعر معاصر ایرانی درگذشت.
ناتل خانلری در سال ۱۲۹۲ در تهران متولد شد. نام خانوادگی خانلری به دلیل لقب جد او « خانلرخان» به نامشان افزوده شد و کلمه ناتل هم به پیشنهاد « نیما یوشیج» که پسرخاله مادرش بود به نام خانوادگی او افزوده شد.
خانلری تحصیلات خود را در مدرسه « سن لویی» تهران و سپس در مدرسه « دارالفنون» گذراند. در سال ۱۳۱۰ کتاب « دختر سروان» از الکساندر پوشکین شاعر روسی را ترجمه کرد و بعد شعر معرف « عقاب» را سرود . این شعر در کتاب فارسی مدارس چاپ شد. او در سال ۱۳۱۱ وارد دانشسرای عالی شد و در سال ۱۳۱۴ پس از دریافت مدرک لیسانس به عنوان دبیر دبیرستان به استخدام وزارت فرهنگ درآمد.
در سال ۱۳۲۲ دکترای ادبیات از دانشگاه تهران گرفت. استاد راهنمای او ملک الشعرای بهار بود. در همین سال مجله « سخن » را منتشر کرد که تا سال ۵۷ دوام یافت. در سال ۲۴ تا ۲۶ در انستیتوفونتیک دانشکده ادبیات دانشگاه سوربن پاریس زبان شناسی خواند و همزمان کلاس های زیبا شناسی را هم سپری کرد. او به موسیقی هم علاقه فراوان داشت و با روح الله خالقی دوست بود. در سال ۲۵ انتشارات دانشگاه تهران را تأسیس کرد.
خانلری پس از بازگشت از پاریس در کابینه اسدالله علم وزیر فرهنگ شد. او در ۲۵ مهر ۴۳ « بنیاد فرهنگ ایران » را تاسیس کرد و تا سال ۵۷ مدیر آن بود. حاصل کار این بنیاد انتشار ۳۰۰ کتاب ارزشمند بود. این ادیب برجسته کرسی « تاریخ زبان فارسی» را در دانشگاه تهران بنیانگذاری کرد و تا پیروزی انقلاب استاد این کرسی بود. (منبع: فرهنگ ادبیات فارسی، محمد شریفی، انتشارات نشر نو و معین)
او چند سال ریاست « فرهنگستان ادب و هنر» و مدیرکلی سازمان « پیکار با بیسوادی» را عهده دار بود. یکی از دغدغه های او ریشه کن نمودن بیسوادی بود. طرح تشکیل « سپاه دانش» در مبارزه با بیسوادی نتیجه تلاش او بود. در این طرح جوانان دارای دیپلم به جای رفتن به سربازی و تلف کردن عمر خود در پادگان ها، پس از آموزش لازم به روستا های کشور می رفتند و به پسران و دختران روستا سواد می آموختند.
دستور زبان فارسی ناتل خانلری در سال ۴۳ به عنوان کتاب درسی دبیرستانی در ایران به چاپ رسید و سالها تدریس می شد. بعدها در دانشگاه هم تدریس شد. او کتاب « سمک عیار» را تصحیح کرد. دیوان حافظی که او تصحیح و ویرایش کرد از معتبرترین تصحیح های «دیوان حافظ» است.
پس از انقلاب ۵۷ پرویز ناتل خانلری، این زبان شناس برجسته و ادیب و وزیر فرهنگ توانا و نیک نام که عمری به فرهنگ ایران زمین خدمت کرده بود به مدت صد روز اسیر زندان جمهوری اسلامی شد و چون دچار شکستگی استخوان گردید به دلیل وضعیت وخیم جسمی آزاد شد اما از همه فعالیت های رسمی و دانشگاهی کنار گذاشته شد و خانه مسکونی او را مصادره کردند.!!! او در خاطراتش می نویسد که:« با آزادی از زندان، حکومت علاوه بر بستن حساب های بانکی او بابت حقوق دوره ی سناتوری اش مبلغ یک میلیون و سیصد هزار تومان از او مطالبه می کند که به دلیل تنگدستی نهایتاً پانصد هزار تومان از او دریافت می کنند.»!!!
مدیریت خانلری در عرصه های فرهنگی بسیار عقلانی بود او توانست در مقام وزیر فرهنگ یکی از درخشان ترین طرح های سواد آموزی تاریخ ایران را در سطح کشور اجرا کند. از ریاست « بنیاد فرهنگ ایران» تا « سازمان پیکار با بیسوادی» و در « فرهنگستان ادب و هنر»، آثاری برجسته از خود به یادگار گذاشت.
گویا موارد فوق به ویژه طرح« سپاه دانش» که موجب برچیده شدن « مکتب‌خانه » و تسلط آخوندها از روستاها بود، از دید آخوندهای حاکم «گناه» و «جرم» بودند که این استاد فرزانه را در دوران پیری زندانی کردند و شکستگی استخوان او در زندان نیز جزای او بوده است. !!!
فرج سر کوهی منتقد ادبی که مجله ی «آدینه» را اداره می کرد از گفتگوی خود در همان دوران با ناتل خانلری می نویسد:« عمری خلاق، پربار و با عزت و احترام را پشت سر گذاشته بود. اما برخورد حکومت و رسانه های جمهوری اسلامی با او چندان ضد فرهنگی و غیر انسانی بود که چند ماهی پیش از مرگ، جمله ای را که سالیانی پیش به دوران جنگ جهانی خطاب به فرزندش نوشته بود به یاد آورد و برای من که در حاشیه مصاحبه با مجله «آدینه» از او حکایت وزیر شدن و زندان را پرسیده بودم تکرار کرد:« سرگذشت من خون دل خوردن و دندان به جگر افشردن بود.»
ناتل خانلری با سابقه درخشان فرهنگی در اول شهریور ۶۹ در گذشت. حکومت جدید می توانست از این سرمایه فرهنگی در راه اعتلای فرهنگ کشور بهره گیرد، اما افسوس. به قول سعدی:« محال است که هنرمندان بمیرند و بی هنران جای ایشان بگیرند.»
https://t.me/Khaterate_khanom_moalem
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر